Jan Marijnissen en de Thorbecke lezing

Jan Marijnissen hield op dinsdag 13 april 2010 de Thorbecke lezing in de oude Zaal van de Tweede Kamer. De oude maestro is het vak nog niet verleerd en kent de wetten van de mediacratie. Hij begroette eerst Bart Chabot, de razende reporter van Pauw en Witteman en informeerde nog of de journalist Gijsbert van Es van NRC Handelsblad in de zaal was, omdat die had geschreven dat de Thorbecke lezing de laatste mogelijkheid voor Marijnissen was om zich nog een keer als staatsman te presenteren. Marijnissen neemt immers afscheid van de Kamer. Zijn opvolger, Roemer, was bij de lezing aanwezig en zat er ontspannen bij. De camera’s zoemden echter voortdurend in op Marijnissen en Roemer, waardoor het thema van de oude en de nieuwe leider weer veel aandacht zal krijgen.

Wat opviel was dat Marijnissen in deze lezing overal voor was, terwijl in het verleden tegen het handelsmerk van de SP was. De groeiende kritiek op het parlement maakt de vroegere uitdager van de macht tot een medestander.

De lezing “Dimmen of gas geven” van Marijnissen ging over de representatieve democratie. Hij behandelde diverse onderwerpen: de teloorgang van het gezag, het vulgair populisme, de representatieve democratie, de onzin van de bestuurlijke vernieuwing en zijn conclusie dat er meer sociale democratie nodig is.

Marijnissen constateerde in het begin van zijn lezing dat ondanks de verworvenheden van de jaren zestig een van de negatieve gevolgen is dat gezag niet meer wordt geaccepteerd. “Dat autoritaire systeem is in de jaren ’60 ontmaskerd en ontmanteld. Het probleem is alleen dat we daarna zijn doorgeslagen. We zijn autoriteit als zodanig verdacht gaan maken”. (…) “Maar autoriteit als zodanig is in een samenleving nodig.”Een van de reacties op de jaren zestig en zeventig is de opkomst van het vulgair populisme. Daarmee doelde Marijnissen op PVV en Ton, zonder daarbij op het linkse populisme van de SP in te gaan. Marijnissen heeft zich verbaasd over de ophef rond het populisme. Het is een verschijnsel van tijdelijke aard omdat het vulgair populisme zich tegen de beschaving keert. Daarna volgende een prachtig citaat van Brecht uit 1933: “De schapen, ach de schapen, ontevreden met hun scheerders, besloten nu maar eens naar de slager te gaan.”

In plaats van ons druk te maken over het vulgair populisme konden we beter aandacht schenken aan de representatieve democratie. Volgens Marijnissen is er geen probleem omdat er geen ander systeem is. Het moet echter vooral om de inhoud draaien en daar schort het aan. Politieke en bestuurlijke vernieuwing vindt Marijnissen onzin. “Alle nieuwlichterij die verscholen gaat achter het begrip ‘”bestuurlijke vernieuwing” kan me gestolen worden.” Het was een duidelijke reactie aan het adres van Job Cohen die een nationale discussie wil voeren over de democratie. Van Marijnissen hoeft het niet. Hij stak zijn afschuw over de zogenaamde vernieuwing van het lokale bestuur niet onder stoelen of banken. “Het is bestuurlijke vernieling”. De Wet Dualisering is een grote mislukking geworden. Hij kreeg de lachers op zijn hand door het voorlezen van een advertentie waaruit blijkt dat wethouders van buiten geen democratische legitimatie kennen omdat de politiek er niet toe doet. Alles is management geworden: “Gezocht een wethouder m/v. De gemeente Gemert-Bakel zoekt een manager met ervaring.” Marijnissen sprak zich alleen uit voor een raadgevend en een correctief referendum”. Aan het eind van zijn betoog kwam gelukkig het grootkapitaal nog aan bod en stelde Marijnissen dat er vooral meer democratie moest komen. Hij doelde daarbij vooral op versterking van de sociale democratie: in de wijken en in de bedrijven.

Na de lezing werd de Thorbecke prijs voor welbespraaktheid uitgereikt. De Jury onder voorzitterschap van oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas had een shortlist van drie personen gemaakt: Van der Vlies (SGP), Alexander Pechtold (D’66) en Femke Halsema (Groen Links). Weisglas was bijzonder vriendelijk voor Marijnissen,  voerde de spanning op maar alleen Femke Halsema was in de  Oude Zaal aanwezig, dus het kon niet anders dan dat de fractievoorzitter van Groen Links de prijs zou krijgen. Politici komen alleen als zij een prijs in ontvangst kunnen nemen en niet als zij slechts genomineerd zijn. Femke nam de prijs als een filmster in ontvangst. Ze hield een zeer kort dankwoord, omdat de schijnwerpers deze avond op Jan Marijnissen waren gericht.