Fotofinish

Ik lees op dit moment de memoires van George W. Bush. In het boek schenkt de oud-president van de Verenigde Staten veel aandacht aan zijn verkiezingen. Het verschil tussen Bush en Gore en later tussen Bush en Kerry was miniem. Bush schrijft hoe zenuwslopend deze avonden waren. Hij werd op deze avonden door zijn adviseurs of door zijn vrouw tegengehouden om niet te snel de overwinning te claimen.

Ik moest er woensdagavond aan denken bij de uitslagenavond rond de Provinciale Statenverkiezingen. Rob Trip en Ferry Mingelen begonnen de avond met zeer veel slagen om de arm. Bij de eerste voorlopige prognose bleek  dat Rutte niet meer over een meerderheid in de Eerste Kamer kon beschikken.  VVD, CDA en PVV hadden slechts 35 zetels. Zelfs met de verwachte 2 zetels voor de SGP was er slechts sprake van 37 zetels. Eén zetel te weinig! Het enthousiasme bij links nam daardoor snel toe. De slagen om de arm verdwenen. Rutte was gezakt voor zijn examen. Bij de definitieve prognose was er sprake van 36 zetels voor de coalitie. Het was duidelijk volgens Mingelen en de linkse oppositie: Rutte had verloren. De minister-president bleef echter wachten en tijdens de avond bleek dat coalitie opkroop naar 38 zetels, om uiteindelijk weer terug te zakken naar 37.  De slagen om de arm kwamen snel weer terug.

Terwijl het partijpolitieke landschap steeds meer versplinterd valt het op dat wij in twee blokken blijven denken: links en rechts. Het electoraat splitste zich voor de tweede keer in korte tijd op in twee geconstrueerde blokken die elkaar in evenwicht houden, waardoor zij elkaar in zeker zin gijzelen. Het draaide dus net als bij de Tweede Kamerverkiezingen op 9 juni vorig jaar om één zetel. Het was destijds 30 voor de PvdA en 31 voor de VVD. Door deze ene zetel verschil werd Mark Rutte minister-president en niet Job Cohen. Nu ging het weer om één zetel, die tussen 37 of 38 zetels voor de coalitie in de Eerste Kamer. Die ene zetel maakt alles uit. Als de ene zetel naar links valt zijn de reacties stellig. Het kabinet kan beter opstappen. Valt de ene zetel naar rechts, dan zal het beleid van het kabinet Rutte krachtig worden voortgezet. Het is nu niet precies duidelijk welk blok de meerderheid heeft.  Beide blokken dienen dus bereid te zijn samen te werken. De zakelijke benadering moet de boventoon voeren.

Eén zetel! De regeringspartijen VVD en CDA kan worden verweten dat zij te laat met de campagne  zijn begonnen. Was het verstandig dat Verhagen op wintersport ging? Maakte Rutte, wiens presentatie bewondering afdwingt, de laatste dagen wel inhoudelijk het verschil? Had Geert Wilders zijn achterban niet meer moeten oproepen naar de stembus te gaan? Zijn het CDA, de VVD en de PVV er niets iets te gemakkelijk vanuit gegaan dat het allemaal wel goed zou komen omdat er in het land brede steun voor het kabinetsbeleid werd verondersteld? Was het verstandig van rechts om de verkiezingen over te laten aan de fractievoorzitters van de Eerste Kamer - Brinkman (CDA) en Hermans (VVD) – die de confrontatie aan moesten gaan met fractievoorzitters van links uit de Tweede Kamer?

Door de fotofinish zal de Nederlandse politiek de komende tijd blijven voortmodderen. Een finish waarvan we de foto pas in mei te zien zullen krijgen als de Statenleden de Eerste Kamer kiezen. Wat gaat er nu gebeuren? De eerste mogelijkheid is een kabinetscrisis. Het kabinet houdt het voor gezien en schrijft verkiezingen uit.  Dit lijkt nog niet waarschijnlijk omdat wij net verkiezingen hebben gehad. De tweede mogelijkheid is dat er een zakelijke benadering ontstaat. Rutte onderhandelt de komende tijd met de kleine partijen: SGP (1 zetel),  50Plus ( 1 zetel) en de onafhankelijke senatoren (misschien 1 zetel).Rutte valt nog niet tussen wal en schip, maar hij balanceert op een glibberig touw. Hij heeft de capaciteiten van een trapezewerker nodig om het minderheidskabinet gaande te houden. Omdat er sprake is van een fifty-fifty verhouding is de kans groot dat de premier alleen zaken kan regelen waarover bijna nationale consensus bestaat.  Dat betekent dat de kern van het kabinetsbeleid – de bezuinigingen en een strenger immigratie en  asielbeleid – niet kunnen worden aangepakt.  De kans neemt daardoor toe dat Wilders op termijn de stekker uit het kabinet trekt. Omdat de helft van zijn kiezers niet is komen opdagen, zal hij de volgende verkiezingen meer dan één zetel winnen.  

Bron: Trouw

Publicatiedatum: 4 maart 2011