D66 rukt op vanuit de stad, zoals ooit de PvdA

Het voorspellen van de verkiezingsuitslag blijft lastig, maar de interessantste uitslag is waarschijnlijk die in Amsterdam. Daar kan D66 groter worden dan de PvdA. Die uitslag heeft landelijke betekenis.

Op het recente partijcongres van D66 sprak partijleider Pechtold de hoge verwachtingen uit die hij heeft van de gemeenteraadsverkiezingen. Hij riep Jan Paternotte, de jonge lijsttrekker van D66 in Amsterdam op, de verkiezingen te winnen. Zoals Van Mierlo als oprichter van de partij de voorpagina van The New York Times in 1967 haalde, zo zou Paternotte in 2013 toch in staat moeten zijn die van Het Parool te halen.

Lijsttrekker van D66 in Amsterdam Jan Paternotte (rechts)
in debat met Pieter Hilhorst (PvdA). Foto: Jan Boeve, HH

 

Jan Paternotte moet niet worden onderschat. Hij gaf een ijzersterke, beheerste en humoristische speech op het D66-congres. Hij is 29 en bracht de fractie in Amsterdam na lange tijd weer op orde. Paternotte gaf in zijn speech aan dat het niet goed is dat Amsterdam al 66 jaar door dezelfde partij wordt bestuurd. D66 moet de PvdA aflossen. De partij heeft altijd bestaan uit vernieuwers en die zijn nodig, bij de grote stadsproblematiek, de huizenmarkt en het onderwijs.

Dat D66 het - in het hele land - zo goed doet in de peilingen, is te verklaren uit de wisselwerking tussen de nationale en de gemeentepolitiek.

Een deel van het electoraat is teleurgesteld in het kabinet van VVD en PvdA. De VVD-achterban vindt nivelleren helemaal geen feest en bij de PvdA zitten ze niet op de forse bezuinigingen op de sociale zekerheid te wachten. Een deel van de teleurgestelde kiezers zoekt een uitweg: naar D66. Het voorzichtige economische herstel komt net te laat voor de partijen van Rutte 2.

Een tweede verklaring voor het succes in de peilingen is dat de kiezers Pechtold belonen voor zijn constructieve oppositie. D66 bleef buiten de coalitie, zette zich snel over de teleurstelling heen en sloot akkoorden voor noodzakelijke hervormingen.

Sterke mensen
Een sterk punt is ook dat Pechtold zich in de fractie omringt met sterke mensen. Een krachtige politiek leider rekruteert talent. Voorbeelden zijn de financieel specialist Koolmees en het kamerlid Schouw, die de status quo bestookt met het ene na het andere initiatiefwetsontwerp en binnenkort zelfs de gekozen burgemeester mogelijk maakt.

Een factor is ook dat D66 principieel stelling neemt tegen de PVV, en zich opstelt als een kosmopolitische partij die een inclusieve democratie voorstaat: geen enkele groep wordt buitengesloten.

Allochtone kiezers verlaten mogelijk de PvdA Zij zijn hogeropgeleid dan in het verleden en hebben dikwijls een ondernemende instelling. Zij vinden het statische onderscheid tussen allochtonen en autochtonen ridicuul. Het is de tragiek van de sociaaldemocratie dat mensen die mede dankzij de PvdA een betere positie krijgen, zich uiteindelijk afkeren van die partij.

Aan het eind van zijn speech noemde Jan Paternotte heel uitgekiend, diverse succesvolle wethouders van D66 in verschillende steden: Hilversum, Wageningen, Haarlem en Leiden Dit is misschien wel de belangrijkste en zesde hypothese voor het succes van D66. Diverse wethouders van de partij doen het goed op het lokale niveau: ze schaffen regels af en geven ruimte aan bedrijven.

Misschien wilde Paternotte hiermee aangeven dat de gang van D66 op die van de SDAP en de PvdA gaat lijken. Omdat vooruitstrevende partijen dikwijls lang uit de regering worden gehouden, gaan zij experimenteren op gemeentelijk niveau. Als de peilingen uitkomen en D66 wint in Amsterdam van de PvdA, dan verslaat het wethoudersliberalisme het wethoudersocialisme. Dan ligt de weg naar het kabinet voor D66 open.

Dit is de tweede aflevering in een serie over de gemeenteraadsverkiezingen.

Bron: Trouw, 8 maart 2014